Bảo hiểm xã hội đối với hộ kinh doanh cá thể

Em có thành lập Hộ kinh doanh và có 2 người lao động. Em muốn hỏi thủ tục đóng BHXH thế nào?

Hộ kinh doanh là gì?

Nghị Định 168/NĐ- CP có hiệu lực từ 1/7/2025 tại Điều 82. Quyền thành lập hộ kinh doanh

1. Hộ kinh doanh do một cá nhân hoặc các thành viên hộ gia đình đăng ký thành lập và chịu trách nhiệm bằng toàn bộ tài sản của mình đối với hoạt động kinh doanh của hộ. Trường hợp hộ kinh doanh do các thành viên hộ gia đình đăng ký thành lập thì các thành viên ủy quyền bằng văn bản cho một thành viên làm người đại diện hộ kinh doanh trong quá trình hoạt động kinh doanh. Văn bản ủy quyền của các thành viên hộ gia đình cho một thành viên làm người đại diện hộ kinh doanh phải được công chứng hoặc chứng thực theo quy định của pháp luật.

 

Bảo hiểm xã hội đối với hộ kinh doanh và người làm việc cho hộ kinh doanh

Việc tham gia BHXH đối với doanh nghiệp là bắt buộc, cả người sử dụng lao động và người lao động tại doanh nghiệp đều thuộc đối tượng tham gia theo quy định. Tuy nhiên đối với hộ kinh doanh là nhóm đối tượng mới tham gia BHXH bắt buộc kể từ ngày 01/7/2025.

Cụ thể, theo khoản 3 Điều 2 Luật Bảo hiểm xã hội năm 2024, người sử dụng lao động thuộc diện tham gia BHXH bắt buộc bao gồm cả hộ kinh doanh, và trong đó mở rộng thêm hai đối tượng mới: Chủ hộ kinh doanh và Người lao động làm việc cho hộ kinh doanh.

Như vậy, từ ngày 01/7/2025 trở đi, hộ kinh doanh có trách nhiệm tham gia và đóng BHXH bắt buộc cho bản thân (nếu là chủ hộ) và cho người lao động làm việc tại cơ sở theo đúng quy định pháp luật. Điều này xuất phát từ mục tiêu mở rộng phạm vi, đối tượng tham gia BHXH của chính phủ, đồng thời đảm bảo quyền lợi an sinh cho đối tượng là chủ hộ kinh doanh. Việc tham gia BHXH bắt buộc cũng sẽ giúp chủ hộ kinh doanh được hưởng tối đa các chế độ BHXH theo quy định, tạo sự công bằng giữa các loại hình lao động tại Việt Nam.

Người lao động làm việc cho hộ kinh doanh được tham gia BHXH bắt buộc theo quy định tại Điểm a Khoản 1 Điều 2 Luật BHXH 2024 nếu người lao động đó:

(1) Làm việc theo hợp đồng lao động không thời hạn.

(2) Làm việc theo hợp đồng lao động có thời hạn từ đủ 01 tháng trở lên.

(3) Làm việc theo hình thức có trả tiền lương/tiền công và có sự quản lý, giám sát, điều hành của một bên.

Như vậy, theo quy định, hộ kinh doanh mà có sử dụng lao động theo hợp đồng sẽ phải đăng ký tham gia BHXH cho người lao động tại cơ quan BHXH theo đúng quy định. Điều này giúp đảm bảo quyền lợi về bảo hiểm xã hội cho người lao động.

Mức đóng bảo hiểm xã hội của hộ kinh doanh năm 2025

Theo quy định của Luật Bảo hiểm xã hội năm 2024, Luật Việc làm năm 2013 và Luật An toàn, vệ sinh lao động năm 2015, hộ kinh doanh có trách nhiệm đóng cho người lao động các khoản tiền sau hàng tháng:

- Quỹ bảo hiểm xã hội bắt buộc: bao gồm quỹ hưu trí tử tuất và quỹ ốm đau - thai sản.

- Quỹ bảo hiểm thất nghiệp (BHTN).

- Quỹ bảo hiểm y tế (BHYT).

- Quỹ bảo hiểm tai nạn lao động và bệnh nghề nghiệp (BH TNLĐ-BNN).

Hộ kinh doanh sẽ đóng tổng cộng với tỷ lệ 21,5% từ quỹ lương tháng của người lao động tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc, bảo hiểm thất nghiệp và bảo hiểm y tế theo quy định tại Quyết định 595/QĐ-BHXH năm 2017 sửa đổi bổ sung bởi Quyết định 688/QĐ-BHXH của BHXH Việt Nam và Nghị định số 58/2020/NĐ-CP.

Tỷ lệ đóng BHXH bắt buộc, BHYT, BHTN của hộ kinh doanh từ ngày 01/7/2025 vào từng quỹ theo quy định như bảng dưới đây:

 

Đối tượng tham gia BHXH bắt buộc	Quỹ BHXH bắt buộc		Quỹ BH thất nghiệp	Quỹ BHYT	Quỹ BH tai nạn lao động bệnh nghề nghiệp	Tổng
	Hưu trí và tử tuất	Ốm đau và thai sản
Người lao động	8%	-	-	1,5%	-	9,5%
Người sử dụng lao động	14%	3%	-	3%	0,5%	20,5%
Chủ hộ kinh donah	22%	3%	4,5%	-	-	29,5%

Tỷ lệ trên là mức đóng hàng tháng trên tổng tiền lương làm căn cứ đóng BHXH bắt buộc nhưng thấp nhất bằng (năm 2025 là 2,34 triệu đồng) và cao nhất bằng 20 lần mức tham chiếu tại điểm đóng theo quy định tại Điểm d, Khoản 1, Điều 31, Luật BHXH 2024.

Mức phạt khi hộ kinh doanh không đóng BHXH bắt buộc

Hộ kinh doanh là đơn vị kinh doanh quy mô nhỏ lẻ tại địa phương, nhưng vẫn phải tuân thủ các quy định luật pháp về lao động.

Nếu hộ kinh doanh sử dụng lao động ký hợp đồng mà không kê khai thông tin và không đóng đủ quyền lợi bảo hiểm cho người lao động, hộ kinh doanh đó sẽ bị xử phạt vi phạm hành chính với các mức như sau:

1) Không đóng bảo hiểm cho 01 hoặc một số nhân viên: Hộ kinh doanh bị phạt từ 12% đến 15% tổng số tiền bảo hiểm phải đóng, tối đa không quá 75.000.000 triệu đồng (Điểm c, Khoản 5, Điều 39, Nghị định 12/2022/NĐ-CP).

2) Không đóng bảo hiểm cho toàn bộ nhân viên: Hộ kinh doanh bị phạt từ 18% đến 20% tổng số tiền bảo hiểm phải đóng, tối đa không quá 75.000.000 đồng (Khoản 6, Điều 39, Nghị định 12/2022/NĐ-CP).

Lưu ý:

- Mức phạt trên áp dụng với cá nhân vi phạm, với tổ chức thì mức phạt sẽ gấp 2 lần so với cá nhân.

- Mức phạt cũng áp dụng cho trường hợp chủ hộ kinh doanh không tham gia BHXH bắt buộc.

 

Hướng dẫn thủ tục đăng ký BHXH lần đầu cho hộ kinh doanh

Thủ tục đăng ký bảo hiểm xã hội (BHXH) lần đầu cho hộ kinh doanh cá thể tùy thuộc vào việc hộ kinh doanh đăng ký cho chủ hộ hay người lao động (nếu có).

Căn cứ theo Điều 6 Nghị định số 158/2025/NĐ-CP và Điều 28 Luật BHXH 2024, Chủ hộ kinh doanh phải thực hiện thủ tục đăng ký tham gia bảo hiểm cho người lao động trong vòng 30 ngày kể từ khi ký hợp đồng lao động. Dưới đây là hướng dẫn quy trình làm thủ tục chi tiết.

Bước 1: Chuẩn bị hồ sơ tham gia gồm:

- Hồ sơ người lao động cần chuẩn bị để nộp cho chủ hộ kinh doanh gồm có:

• Tờ khai tham gia điều chỉnh thông tin BHXH, BHYT theo mẫu TK1-TS mới nhất do cơ quan BHXH ban hành.
• Giấy tờ chúng minh người lao động được hưởng quyền lợi BHYT cao hơn (nếu có) theo Phụ lục 03 theo Quyết định 595/QĐ-BHXH

- Chủ hộ kinh doanh là người sử dụng lao động cần chuẩn bị các giấy tờ sau:

• Tờ khai đơn vị tham gia điều chỉnh BHXH, BHYT (Mẫu TK3-TS theo Quyết định 505/QĐ-BHXH).
• Báo cáo tình hình sử dụng lao động và danh sách tham gia BHXH, BHYT, BHTN (Mẫu D02-LT theo Quyết định 1040/QĐ-BHXH).
• Bảng kê thông tin theo Mẫu D01-TS.

Bước 2: Nộp hồ sơ đăng ký tới cơ quan BHXH

Sau khi chuẩn bị đầy đủ hồ sơ, hộ kinh doanh nộp hồ sơ tại cơ quan BHXH cấp cơ sở (tương đương BHXH cấp quận/huyện trước đây) thuộc BHXH cấp tỉnh nơi đặt địa điểm kinh doanh theo một trong 3 hình thức sau:

• Nộp hồ sơ bản giấy trực tiếp tại bộ phận tiếp nhận hồ sơ của cơ quan BHXH cấp cơ sở.
• Nộp hồ sơ qua đường bưu điện của Vietnam Post
• Nộp qua phần mềm bảo hiểm xã hội (điều kiện HKD cần có chữ ký số để ký xác nhận khi nộp hồ sơ và phần mềm có hỗ trợ đăng ký BHXH lần đầu)

Bước 3: Giải quyết hồ sơ

Cơ quan BHXH giải quyết hồ sơ và cấp mới sổ BHXH, thẻ BHYT cho người lao động và chủ hộ kinh doanh trong vòng không quá 05 ngày sau khi nhận đủ hồ sơ và hợp lệ theo quy định. Trường hợp không cấp sổ BHXH thì phải trả lời bằng văn bản và nêu rõ lý do

kết quả được trả về qua dịch vụ bưu chính của Vietnam Post theo thông tin của hộ kinh doanh đã đăng ký với cơ quan BHXH.

Luật sư Phạm Thị Bích Hảo  0902201233

Công ty luật TNHH Đức An

VĂN PHÒNG GIAO DỊCH: Số 64b, phố Nguyễn Viết Xuân, phường Phương Liệt, Hà Nội

ĐT 090 220 1233 

Web: www.luatducan.vn

Youtube: Luật sư Phạm Thị Bích Hảo

Email: luatsubichhao@gmail.com