Điểm mới của Luật Thi hành án hình sự sửa đổi
Luật Thi hành án hình sự (sửa đổi) năm 2025 vừa được Quốc hội thông qua tại Kỳ họp thứ 10. Luật gồm 15 chương, 172 điều, giữ nguyên phạm vi điều chỉnh so với Luật Thi hành án hình sự năm 2019 và được xây dựng trên cơ sở kế thừa, sửa đổi, bổ sung, bãi bỏ một số quy định của Luật Thi hành án hình sự năm 2019. Luật Thi hành hình sự (sửa đổi) có hiệu lực thi hành từ ngày 01/7/2026.
Bổ sung 8 nội dung mới trong Luật Thi hành án (sửa đổi)
1. Bổ sung quy định công an cấp xã là cơ quan được giao một số nhiệm vụ về thi hành án hình sự.
Theo dự thảo Luật Thi hành án hình sự sửa đổi, Công an cấp xã được giao thêm nhiều nhiệm vụ thi hành án hình sự như:
- Quản lý, giám sát, giáo dục người được hưởng án treo
- Quản lý, giám sát, giáo dục người bị phạt cải tạo không giam giữ
- Quản lý, giám sát, giáo dục người chấp hành án phạt cấm cư trú về cư trú, người bị quản chế…
2. Bổ sung quy định Thu thập thông tin sinh trắc học của phạm nhân gồm: ảnh khuôn mặt, vân tay, mống mắt, ADN, giọng nói, đổi với những trường hợp chưa có thông tin khi tiếp nhận người chấp hành án phạt tù.
Đây là quy định hoàn toàn mới tại Điều 11, 12, 13, 14, 24 dự thảo. Cụ thể, cơ quan thi hành án hình sự Công an cấp tỉnh, cơ quan thi hành án hình sự cấp quân khu, trại giam có nhiệm vụ:
Tổ chức thu thập thông tin sinh trắc học gồm mống mắt, ADN, giọng nói của người chấp hành hình phạt chính là cảnh cáo, phạt tiền, cải tạo không giam giữ, trục xuất, án treo và phạm nhân trong trường hợp chưa có thông tin trong cơ sở dữ liệu.
3. Bổ sung quy định phạm nhân có quyền được hiến mô, một phần bộ phận cơ thể, được lưu trữ trứng, tinh trùng theo quy định pháp luật…
Đây là một quyền mới của phạm nhân được quy định tại điểm b khoản 1 Điều 23 dự thảo. Theo đó, phạm nhân được hiến mô, bộ phận cơ thể; được hưởng chế độ, chính sách theo quy định pháp luật về hiến mô, bộ phận cơ thể người.
Dự thảo Luật đã quy định phạm nhân được hiến mô, bộ phận cơ thể tại Điều 23, đồng thời bổ sung quy định về điều kiện chặt chẽ tại Điều 53, bao gồm: tự nguyện hiến mô, bộ phận cơ thể; chỉ được hiến mô, bộ phận cơ thể cho người thân thích; tự chịu chi phí; chỉ áp dụng đối với phạm nhân phạm tội ít nghiêm trọng hoặc nghiêm trọng thuộc trường hợp phạm tội lần đầu và thời gian chấp hành án còn lại dưới 03 năm...
4. Sửa đổi, bổ sung nhiệm vụ, quyền hạn của UBND, công an cấp xã theo hướng: UBND cấp xã quản lý, giám sát, giáo dục người chấp hành án hình sự tại cộng đồng. Trưởng công an cấp xã có nhiệm vụ giúp UBND cấp xã quản lý, giám sát, giáo dục người chấp hành án hình sự tại cộng đồng.
5. Sửa đổi, bổ sung quy định về chế độ lao động của phạm nhân, tổ chức lao động cho phạm nhân và sử dụng kết quả lao động của phạm nhân; trong đó, bổ sung quy định trại giam tổ chức cho phạm nhân lao động trong và ngoài trại giam nhằm giáo dục cải tạo, rèn luyện kỹ năng lao động, góp phần chuẩn bị tái hòa nhập cộng đồng trên cơ sở quy định của Nghị quyết số 54/2022/QH15 ngày 16-6-2022 của Quốc hội về thi điểm mô hình tổ chức hoạt động lao động, hướng nghiệp, dạy nghề cho phạm nhân ngoài trại giam.
Điều 29 dự thảo Luật Thi hành án hình sự (sửa đổi) quy định: Trại giam tổ chức cho phạm nhân lao động trong và ngoài trại giam nhằm giáo dục cải tạo, rèn luyện kỹ năng lao động, góp phần chuẩn bị tái hòa nhập cộng đồng.
Việc tổ chức cho phạm nhân lao động ngoài trại giam phải bảo đảm an ninh, an toàn trong quá trình tổ chức lao động; phục vụ hiệu quả công tác giáo dục cải tạo, tái hòa nhập cộng đồng cho phạm nhân; tạo điều kiện giúp phạm nhân tìm kiếm việc làm sau khi chấp hành xong án phạt tù.
Phạm nhân thuộc một trong các trường hợp sau đây thì không được đưa ra lao động, hướng nghiệp, dạy nghề ngoài trại giam:
- Phạm nhân phạm một trong các tội về xâm phạm an ninh quốc gia, phá hoại hòa bình, chống loài người và tội phạm chiến tranh;
- Phạm nhân có thời gian chấp hành án phạt tù còn lại trên 07 năm đối với phạm nhân có mức án từ 15 năm trở xuống và trên 10 năm đối với phạm nhân có mức án trên 15 năm;
- Phạm nhân là người nước ngoài; d) Phạm nhân đang mắc bệnh truyền nhiễm nhóm A;
- Phạm nhân là người dưới 18 tuổi;
- Phạm nhân từ đủ 60 tuổi trở lên;
- Phạm nhân đang xếp loại chấp hành án phạt tù loại “Kém”…
6. Sửa đổi, bổ sung quy định về xếp loại chấp hành án theo hướng không lấy kết quả khắc phục hậu quả do hành vi phạm tội của phạm nhân gây ra để nhận xét, đánh giá và xếp loại quá trình chấp hành án phạt tù của phạm nhân.
7. Sửa đổi, bổ sung quy định về chế độ đối với phạm nhân; quy định về tha tù trước thời hạn có điều kiện, thi hành án treo, thi hành án phạt cải tạo không giam giữ, thi hành án phạt cấm cư trú, quản chế, thi hành án phạt tước một số quyền công dân, thi hành biện pháp tư pháp bắt buộc chữa bệnh.
Tại khoản 5, Điều 98 của dự thảo Luật quy định “Người chấp hành án không có việc làm hoặc bị mất việc làm trong thời gian chấp hành án thì phải thực hiện một số công việc lao động phục vụ cộng đồng”.
8. Sửa đổi, bổ sung quy định về chức năng, nhiệm vụ của tòa án, viện kiểm sát và các cơ quan, đơn vị trong thi hành án hình sự; bổ sung quy định về quản lý nhà nước về thi hành án hình sự.
Luật Đức An tổng hợp
Công ty luật TNHH Đức An
VĂN PHÒNG GIAO DỊCH: Số 64b, phố Nguyễn Viết Xuân, phường Phương Liệt, Hà Nội
ĐT 090 220 1233
Web: www.luatducan.vn
Youtube: Luật sư Phạm Thị Bích Hảo
Email: luatsubichhao@gmail.com